Хөдөлмөрийн гэрээ нь ажил олгогч болон ажилтны хооронд байгуулагдсан, тэдний харилцан эрх, үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлсон эрх зүйн баримт бичиг юм. Энэхүү гэрээ нь ажилтан тухайн байгууллагад орж ажиллах, ажил олгогч түүнийг ажиллуулах үндсэн нөхцөлийг тусгаж, хөдөлмөрийн харилцааны хууль ёсны үндэс болдог. Хөдөлмөрийн гэрээ нь талуудыг хамгаалах, тэдний эрх, үүрэг, хариуцлагыг тодорхой болгох, хөдөлмөрийн маргааныг шийдвэрлэх гол хэрэгсэл юм.
1. Хөдөлмөрийн гэрээний ач холбогдол
Хөдөлмөрийн гэрээ нь дараах чухал ач холбогдолтой:
Хууль эрх зүйн баталгаа: Хөдөлмөрийн гэрээ нь ажилтан, ажил олгогчийн хооронд хууль ёсны харилцаа тогтоож, тэдний эрх, үүргийг баталгаажуулдаг. Энэ нь хөдөлмөрийн маргааны үед нотлох баримт болж үйлчилнэ.
Ажлын нөхцөл, цалин хөлс: Гэрээнд ажилтны гүйцэтгэх ажил, ажлын цаг, цалин хөлс, нэмэгдэл урамшуулал, ажлын байрны тодорхойлолт зэргийг нарийвчлан тусгадаг нь талуудын харилцан ойлголцлыг дэмждэг.
Эрх, үүрэг, хариуцлага: Хөдөлмөрийн гэрээнд ажил олгогч, ажилтны үүрэг, хариуцлагыг тодорхой заасан байдаг нь ажилтны хүлээх ёстой үүрэг, ажил олгогчийн хүлээх үүргийг талууд сайтар ойлгоход тусалдаг.
Хөдөлмөрийн харилцааны тогтвортой байдал: Хөдөлмөрийн гэрээ нь ажил олгогч, ажилтны хооронд итгэлцэл бий болгож, ажлын байрны тогтвортой байдлыг хангахад тусална.
Ажилтны эрхийн хамгаалалт: Хөдөлмөрийн гэрээ нь ажилтны эрхийг хамгаалж, хууль бус ажлын нөхцөл, ажлаас үндэслэлгүй халахаас сэргийлдэг.
2. Хөдөлмөрийн гэрээний үндсэн агуулга
Хөдөлмөрийн гэрээнд дараах үндсэн хэсгүүдийг тусгадаг:
Талуудын мэдээлэл: Ажил олгогч болон ажилтны нэр, хаяг, холбоо барих мэдээлэл, ажил олгогчийн регистрийн дугаар, ажилтны регистрийн дугаар зэрэг суурь мэдээллийг тусгадаг.
Ажлын байрны тодорхойлолт: Ажилтны гүйцэтгэх ажил үүргийн тодорхойлолт, албан тушаал, ажлын байрны нэр, үндсэн үүрэг, хариуцлагыг тусгасан байна.
Цалин хөлс, урамшуулал: Ажилтны үндсэн цалин, нэмэгдэл хөлс, урамшуулал, шагнал, бусад төлбөрүүдийн нөхцөл, төлөх хугацаа зэргийг тодорхой тусгадаг.
Ажлын цаг: Ажлын цагийн горим, өдөр, долоо хоногийн ажлын цаг, илүү цагаар ажиллах нөхцөл, амралтын хуваарь, ээлжийн амралтын нөхцөл зэргийг тусгадаг.
Ажиллах нөхцөл, байршил: Ажлын байрны байршил, ажлын нөхцөл, аюулгүй байдлын баталгаа, эрүүл ахуйн орчин зэргийг тусгана.
Гэрээний хугацаа: Хөдөлмөрийн гэрээ хэдий хугацаагаар үйлчлэх, хэзээнээс эхлэх, хэрэв хугацаатай бол хэзээ дуусах, гэрээг сунгах нөхцөл зэргийг тусгадаг.
Гэрээг цуцлах нөхцөл: Хөдөлмөрийн гэрээг дуусгавар болгох, цуцлах үндэслэл, нөхцөл, мэдэгдэх хугацаа, хариуцлага зэргийг тусгана.
Хууль эрх зүйн нөхцөл: Хөдөлмөрийн хууль, дүрэм журам, байгууллагын дотоод журам, бусад хууль эрх зүйн баримт бичгүүдийг дагаж мөрдөх тухай заалтууд байдаг.
3. Хөдөлмөрийн гэрээний төрлүүд
Хөдөлмөрийн гэрээ нь дараах төрлүүдтэй байж болно:
Хугацаагүй гэрээ: Тодорхой хугацаа заагаагүй, урт хугацааны хөдөлмөрийн харилцааг зохицуулдаг. Энэ нь ажилтанд илүү баталгаа, тогтвортой байдлыг хангадаг бөгөөд хууль тогтоомжид өөрөөр заагаагүй бол ажил олгогч талаас дангаар цуцлах боломж хязгаарлагдмал байдаг.
Хугацаатай гэрээ: Тодорхой хугацаагаар байгуулагдах бөгөөд энэ нь улирлын чанартай, түр хугацааны ажил, төсөл, тодорхой үйл ажиллагаанд хэрэглэгддэг. Хугацаа дуусмагц гэрээ дуусгавар болох боловч зарим нөхцөлд сунгаж болно.
Туршилтын хугацаатай гэрээ: Ажилтанг тухайн ажлын байранд тохирох эсэхийг тодорхойлохын тулд туршилтын хугацаа бүхий гэрээ байгуулдаг. Энэ хугацаанд ажилтанг үнэлж, гэрээг үргэлжлүүлэх эсэхийг шийднэ.
Цагийн гэрээ: Ажилтан тогтмол бус, цагаар ажиллах нөхцөлтэй гэрээ бөгөөд цагийн хөлс, ажиллах нөхцөлийг тусгадаг.
Зайнаас ажиллах гэрээ: Ажилтан байгууллагын албан газраас гадуур, өөрийн байршлаас ажиллах нөхцөлтэй гэрээ бөгөөд тодорхой ажлын цаг, хяналт, технологийн шаардлагыг тусгадаг.
4. Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулахад анхаарах зүйлс
Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулахдаа дараах зүйлсийг анхаарах хэрэгтэй:
Хуулийн шаардлага хангах: Хөдөлмөрийн гэрээ нь үндэсний хөдөлмөрийн хууль тогтоомжид нийцсэн байх ёстой. Монгол Улсын хөдөлмөрийн хуульд заасан шаардлагуудыг бүрэн хангасан байх шаардлагатай.
Тодорхой, ойлгомжтой байх: Хөдөлмөрийн гэрээний заалтууд нь тодорхой, ойлгомжтой, дэлгэрэнгүй байх ёстой. Ерөнхий, тодорхойгүй заалтууд нь ирээдүйд маргаан үүсгэх эрсдэлтэй.
Харилцан зөвшөөрөл: Хөдөлмөрийн гэрээ нь талуудын харилцан зөвшөөрлөөр байгуулагдах ёстой. Аль нэг талыг албадах, шахалт үзүүлэх нь гэрээг хүчингүй болгох үндэслэл болно.
Гэрээний мөрдөлт: Гэрээний заалтуудыг талууд хэрхэн мөрдөх, хэрхэн хянах, хэрэв зөрчигдвөл ямар арга хэмжээ авах талаар тодорхой тусгах шаардлагатай.
Нууцлал: Ажил олгогчийн мэдээллийн нууцлал, ажилтны хувийн мэдээллийн хамгаалалтыг хангах заалтууд байх шаардлагатай.
5. Хөдөлмөрийн гэрээг дуусгавар болгох, цуцлах
Хөдөлмөрийн гэрээг дараах нөхцөлд дуусгавар болгож болно:
Харилцан зөвшөөрлөөр: Хөдөлмөрийн гэрээг талууд харилцан зөвшөөрч цуцалж болно. Энэ тохиолдолд ямар нэг талд хохирол учруулахгүйгээр гэрээг цуцлах хамгийн зөв арга юм.
Хугацаа дуусах: Хугацаатай гэрээний хувьд заасан хугацаа дуусмагц гэрээ дуусгавар болно. Хэрэв гэрээг сунгахгүй бол ажил олгогч ажилтанд хугацаа дуусахаас өмнө мэдэгдэх ёстой.
Ажил олгогчийн санаачлагаар: Ажил олгогч ажилтныг халах эрхтэй боловч энэ нь хууль ёсны үндэслэлтэй байх ёстой. Жишээлбэл, ажлын байр хасагдах, ажилтан үүргээ биелүүлээгүй, сахилгын зөрчил гаргасан зэрэг шалтгаанаар халж болно.
Ажилтны санаачлагаар: Ажилтан өөрийн хүсэлтээр ажлаас гарах эрхтэй. Энэ тохиолдолд гэрээнд заасан хугацаанд ажил олгогчид мэдэгдэх ёстой.
Бусад нөхцөл: Талуудын хүсэл зоригоос үл хамаарах нөхцөл байдал (давагдашгүй хүчин зүйл, байгууллага татан буугдах, ажилтны эрүүл мэндийн байдал муудах) гэх мэт шалтгаануудаар гэрээ дуусгавар болж болно.
Дүгнэлт
Хөдөлмөрийн гэрээ нь ажил олгогч, ажилтны хооронд байгуулагдах чухал эрх зүйн баримт бичиг бөгөөд талуудын эрх, үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлж, хөдөлмөрийн харилцааны үндсийг тавьдаг. Зөв, оновчтой боловсруулсан хөдөлмөрийн гэрээ нь ажилтны эрхийг хамгаалах, ажил олгогчийн хууль ёсны эрх ашгийг хангах, маргааныг шийдвэрлэх, хөдөлмөрийн харилцааны тогтвортой байдлыг хангах гол хэрэгсэл юм. Иймд хөдөлмөрийн гэрээг хууль тогтоомжид нийцүүлэн, тодорхой, дэлгэрэнгүй, талуудын харилцан зөвшөөрлөөр байгуулах нь чухал юм.
Унших: Өөрийн ур чадвараа байгууллагадаа хэрхэн өндөрөөр үнэлүүлэх вэ?
Ламбда бол байгууллагуудад шилмэл талентуудыг амжилттай, хурдан, үр дүнтэй сонгоход туслах ухаалаг шийдэл юм. Хэрэв та байгууллагадаа зөв хүн сонгохыг хүсч, цаг хугацаа, нөөцөө хэмнэхийг зорьж байгаа бол Ламбда нь таны хамгийн сайн түнш болох болно. Шилмэл талентуудыг сонгох, тэдний ур чадварыг хурдан баталгаажуулахад Ламбда танд туслах болно.
