Энэхүү нийтлэлээрээ Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу цалингаа хэрхэн тооцоолох талаар хуваалцах болно. Энэ мэдээлэл нь ажилчид болон ажил олгогчдод цалин хөлс, татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг зөв тооцоолоход тус болох юм.
Үндсэн цалин
Монгол Улсын Хөдөлмөрийн хуулийн дагуу хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг жил бүр тогтоодог. 2025 оны 4 сарын байдлаар хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ нь сарын 792,000 төгрөг байна.
Үндсэн цалингийн тооцоолол:
- Хөдөлмөрийн гэрээнд заасан үндсэн цалин
- Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс доошгүй байх
Нийгмийн даатгалын шимтгэл
Монгол Улсын Нийгмийн даатгалын тухай хуулийн дагуу, ажил олгогч болон ажилтан дараах шимтгэлийг төлөх үүрэгтэй:
Ажилтны төлөх шимтгэл (нийт 11.5%):
- Тэтгэврийн даатгал: 8.5%
- Тэтгэмжийн даатгал: 0.8%
- ҮОМШӨДаатгал: 0.0%
- Ажилгүйдлийн даатгал: 0.2%
- Эрүүл мэндийн даатгал: 2.0%
Ажил олгогчийн төлөх шимтгэл (ангиллаас хамаарч нийт 12.5%, 13.5% эсвэл 14.5%):
- Тэтгэврийн даатгал: 8.5%
- Тэтгэмжийн даатгал: 1.0%
- ҮОМШӨДаатгал: 0.5%, 1.5%, эсвэл 2.5% (ажлын нөхцөлөөс хамаарна)
- Ажилгүйдлийн даатгал: 0.5%
- Эрүүл мэндийн даатгал: 2.0%
Өндөр цалинтай ажилчдын онцлог
Хэрэв таны сарын цалин хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс 10 дахин их буюу 7,920,000 төгрөгөөс дээш байвал нийгмийн даатгалын шимтгэлийг зөвхөн 7,920,000 төгрөгөөс тооцно. Энэ тохиолдолд төлөх хамгийн их нийгмийн даатгалын шимтгэл нь 910,800 төгрөг (7,920,000 × 11.5%) байна. Энэ нь өндөр орлоготой иргэдэд хэт их татвар ноогдохоос сэргийлэх зорилготой юм.
Хувь хүний орлогын албан татвар
Монгол Улсын Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн дагуу цалин хөлснөөс 10%-ийн татвар төлдөг. 2020 оноос эхлэн хөнгөлөлтийн хэмжээ цалингийн хэмжээнээс хамаарч дараах байдлаар тогтоогдсон:
ХХОАТ хөнгөлөлт 2020 он
| Д/д | ОЗЦ-с НДШ 11,5% хассан дүн /төгрөгөөр/ | Сарын хөнгөлөлт |
| 1 | 0-500,000 | 20,000 |
| 2 | 500,001-1,000,000 хүртэл | 18,000 |
| 3 | 1,000,001-1,500,000 хүртэл | 16,000 |
| 4 | 1,500,001-2,000,000 хүртэл | 14,000 |
| 5 | 2,000,001-2,500,000 хүртэл | 12,000 |
| 6 | 2,500,001-3,000,000 хүртэл | 10,000 |
| 7 | 3000,001-3,500,000 хүртэл | – |
Өндөр цалинтай ажилчдын төлөх хувь
Хэрэв таны жилийн цалин 120,000,000 төгрөгөөс дээш бол ХХОАТ-г 10 хувиар бодохгүй. 2022 оны шинэчлэн найруулсан “Хувь хүний орлогын албан татварын хууль”-ийн 21.1-д зааснаар “…120 000 001-180 000 000 хүртэлх төгрөгийн албан татвар ногдуулах орлого олсон тохиолдолд 12 000 000 төгрөг дээр 120 000 000 төгрөгөөс дээш давсан орлогод 15 хувиар, 180 000 000 төгрөгөөс дээш албан татвар ногдуулах орлого олсон тохиолдолд 21 000 000 төгрөг дээр 180 000 000 төгрөгөөс дээш давсан орлогод 20 хувиар нэмж тооцон албан татвар ногдуулна.” гэсэн байдаг.
Цалин тооцоолох жишээ
Жишээ 1: 1,000,000 төгрөгийн үндсэн цалинтай ажилтан
- Нийгмийн даатгалын шимтгэл:
- 1,000,000 × 11.5% = 115,000 төгрөг
- Татвар ногдох орлого:
- 1,000,000 – 115,000 = 885,000 төгрөг
- Хувь хүний орлогын албан татвар:
- 885,000 × 10% = 88,500 төгрөг
- Татварын хөнгөлөлт: 18,000 төгрөг (орлого 500,001-1,000,000 төгрөг хооронд)
- Төлөх татвар: 88,500 – 18,000 = 70,500 төгрөг
- Гарт олгох цалин:
- 1,000,000 – 115,000 – 70,500 = 814,500 төгрөг
Жишээ 2: 2,500,000 төгрөгийн үндсэн цалинтай ажилтан
- Нийгмийн даатгалын шимтгэл:
- 2,500,000 × 11.5% = 287,500 төгрөг
- Татвар ногдох орлого:
- 2,500,000 – 287,500 = 2,212,500 төгрөг
- Хувь хүний орлогын албан татвар:
- 2,212,500 × 10% = 221,250 төгрөг
- Татварын хөнгөлөлт: 12,000 төгрөг (орлого 2,000,001-2,500,000 төгрөг хооронд)
- Төлөх татвар: 221,250 – 12,000 = 209,250 төгрөг
- Гарт олгох цалин:
- 2,500,000 – 287,500 – 209,250 = 2,003,250 төгрөг
Жишээ 3: 2,700,000 төгрөгийн үндсэн цалинтай ажилтан
- Нийгмийн даатгалын шимтгэл:
- 2,700,000 × 11.5% = 310,500 төгрөг
- Татвар ногдох орлого:
- 2,700,000 – 310,500 = 2,389,500 төгрөг
- Хувь хүний орлогын албан татвар:
- 2,389,500 × 10% = 238,950 төгрөг
- Татварын хөнгөлөлт: 10,000 төгрөг (орлого 2,500,001-3,000,000 төгрөг хооронд)
- Төлөх татвар: 238,950 – 12,000 = 226,950 төгрөг
- Гарт олгох цалин:
- 2,700,000 – 310,500 – 226,950 = 2,162,550 төгрөг
Цалин хөлсний дүнгээс
Хөдөлмөрийн гэрээний хувьд нийгмийн даатгалын шимтгэлийн нийт хувь 24.0% (ажилтан 11.5% + ажил олгогч 12.5%) болдог бол Ажил гүйцэтгэх, Хөлсөөр ажиллах гэрээний хувьд нийт 18.8% (даатгуулагч 9.3% + ажил олгогч 9.5%) байна. Энэ нь гэрээний төрлөөс хамаарч цалингийн тооцоолол өөр байх болно.
Нэмэлт төлбөрүүд
Монгол Улсын Хөдөлмөрийн хуулийн дагуу дараах нэмэлт төлбөрүүд байдаг:
- Илүү цагийн хөлс: Ердийн ажлын цагаас илүү ажилласан бол ажилтанд ердийн цагийн үнэлгээг 1.5 дахин нэмэгдүүлж тооцно
- Амралтын өдрийн хөлс: Амралтын өдөр ажилласан бол ажилтанд ердийн цагийн үнэлгээг 2 дахин нэмэгдүүлж тооцно
- Шөнийн цагийн нэмэгдэл: Шөнийн цагаар (22:00-06:00) ажилласан бол ердийн цагийн үнэлгээг 40%-иар нэмэгдүүлж тооцно
Урамшуулал ба томилолтын зардал
- Урамшуулал: Төрөл бүрийн урамшуулал, шагналд мөн хувь хүний орлогын албан татвар ногдуулна
- Томилолтын зардал: Албан томилолтын хоногийн зардал нь татвар ногдох орлогод тооцогдохгүй, харин зарим хэсэг нь нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх орлогод тооцогдоно
Дүгнэлт
Цалин тооцоололд олон хүчин зүйлс нөлөөлдөг бөгөөд Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу зөв тооцоолох нь чухал ач холбогдолтой. Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ 2025 оны байдлаар 792,000 төгрөг байгаа бөгөөд тогтмол хугацаанд хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ, татварын хувь хэмжээ, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн хэмжээ өөрчлөгдөж болохыг анхаарах хэрэгтэй. Ажлын туршлага, боловсрол дээрээ үндэслэн та хэдэн төгрөгний цалин авах боломжтойг мэдэхийг хүсвэл ЭНД дарж цалингаа хиймэл оюун ухаанаар тооцоолуулаарай.
