Хөдөлмөрийн зах зээлд нэг ажлын цалингаар амьдралаа хангахад улам бүр бэрх болж байна. Үүний үр дүнд олон хүн үндсэн ажлынхаа хажуугаар нэмэлт орлого олох арга зам хайж, давхар ажил эрхэлж байгаа юм. Давхар ажил эрхлэлт нь хүн нэгэн зэрэг хоёр буюу түүнээс дээш ажил хийхийг хэлдэг. 2023 оны байдлаар Монголд нийт ажиллагсдын 12.4% нь давхар ажил эрхэлдэг ба энэ тоо жилээс жилд нэмэгдэж байна.
Яагаад хүмүүс давхар ажил хийдэг вэ?
- Санхүүгийн шаардлага
Өрхийн орлогын хүрэлцээ муу, инфляцийн өсөлт, зээлийн дарамт зэргээс үүдэн олон хүн үндсэн орлогоороо амьдралаа хангаж чадахгүй байгаа нь давхар ажил хийх нэг гол шалтгаан болдог.
- Хобби, ур чадвараа ашиглах
Хүн бүрт дуртай, чөлөөт цагаа зориулдаг хобби бий. Түүгээрээ орлого олох нь давхар ажил хийхийг урамшуулдаг нэг шалтгаан юм. Жишээ нь: дизайнер өдөрт оффист ажилладаг бол орой нь хувиараа график дизайн хийдэг.
- Карьер, ирээдүйн зорилго
Ирээдүйд бие даасан бизнес эхлүүлэх, туршлага хуримтлуулах зорилгоор давхар ажил эрхлэх нь залуусын дунд түгээмэл хандлага болж байна.
Хууль зүйн зохицуулалтын талаар:
Монгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 25.1 дүгээр зүйлд ажилтан нь хоёрдогч ажил эрхлэхийг шууд хориглосон заалт байхгүй. Гэсэн хэдий ч:
- Ажил олгогчтой байгуулсан гэрээнд давхар ажил эрхлэхийг хязгаарласан тусгай заалт байвал зөрчилд тооцогдох боломжтой.
- Нууцлал, өрсөлдөөн: Ажилтны ажил олгогчийн бизнесийн үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлөхүйц давхар ажил хийх нь хөдөлмөрийн гэрээний зөрчил болж болзошгүй.
- Цагийн хуваарь, аюулгүй байдал: Хэт ачаалалтай ажиллах нь ажилтны эрүүл мэнд, аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлтэй. Энэ тохиолдолд ажил олгогч хариуцлага хүлээх үндэслэлтэй болдог.
Ажил олгогчдын байр суурь:
- Дэмждэг байгууллага:
Зарим байгууллага давхар ажил эрхлэлтийг уян хатан байдлаар дэмжиж, ажилтнуудаа хөгжих, туршлага хуримтлуулах боломжийг олгодог. Тухайлбал, технологийн салбарын компаниуд ажилтнуудаа side-project хийхийг зөвшөөрдөг. - Сөрөг хандлагатай ажил олгогчид
Гэвч олон байгууллага давхар ажил эрхлэлтийг эрс эсэргүүцдэг. Учир нь: - Хариуцлага алдагдах магадлал
- Ажлын гүйцэтгэл буурах
- Байгууллагын мэдээллийн аюулгүй байдал алдагдах
Сэтгэлзүйн болон нийгмийн нөлөө
Судалгаагаар давхар ажил хийдэг хүмүүсийн 45% нь архаг стресс, 33% нь уур уцаартай болж буйгаа илэрхийлсэн байдаг. Ялангуяа ажлын болон амьдралын тэнцвэрийг алдагдуулах хандлагатай. Үүнээс сэргийлэхийн тулд:
- Цагийн менежмент сайн байх
- Ачааллаа зөв хуваарилах
- Эрүүл мэнддээ анхаарах шаардлагатай.
Давхар ажил эрхлэлт нь зөвхөн орлого нэмэгдүүлэх шийдэл биш. Энэ нь хууль эрх зүйн зохицуулалт, ажил олгогчийн итгэлцэл, хувь хүний эрүүл мэнд, амьдралын чанарт ч нөлөөлдөг. Тиймээс давхар ажил эрхлэхийн өмнө эрүүл мэнд, сэтгэл зүй болон эрх зүйн болон бодит нөхцөл байдлаа сайтар ойлгох нь шаардлагатай юм. https://lambda.global/feed таны ур чадварт нийцсэн, итгэл даах байгууллагуудын ажлын заруудыг нэгтгэн хүргэж, хөдөлмөрийн үнэлэмжээ хамгаалж, үнэ цэнтэй шийдвэр гаргахад тань тусалдаг гэдгийг та мэдсэн үү?